Lốp xe (vỏ xe) có dạng vành khăn tròn, rỗng giữa, gồm nhiều lớp cao su tổng hợp, sợi bố, sợi thép…. Bề mặt ngoài được định hình thường gọi là hoa lốp (ta-lông).
Sau nhiều năm sử dụng, lớp hoa lốp mòn dần. Nhiều người nghĩ rằng khi vấu cao su cao su nằm trong rãnh ta-lông lộ ra ngoài là khi cần thay lốp. Nhưng đôi khi lốp cần phải được thay trước khi điều đó xảy ra nếu không muốn bị nổ lốp trên đường, và nhiều điều tồi tệ có thể xảy ra khi đó. Vất vả gọi cứu hộ, gara sửa chữa lưu động, thậm chí phải đối mặt với hậu quả của tai nạn nghiêm trọng, đôi khi chính bản thân cũng là nạn nhân.
 |
| Rạng sáng 28/6, xe 4 chỗ đang lưu thông trên quốc lộ 1A đoạn qua xã Vạn Khánh, huyện Vạn Ninh (Khánh Hòa) bất ngờ nổ lốp và đâm trực diện vào xe khách đi ngược chiều. 6 người trên xế hộp tử nạn. Ảnh: Nguyễn Nam Anh |
Nếu xe được sử dụng thường xuyên, trung bình khoảng 19.000 - 24.000 km mỗi năm, hoa lốp sẽ vị mòn trước khi lớp cao su tổng hợp bị thoái hóa. Nhưng nếu chỉ chạy xe vào dịp cuối tuần khoảng 10.000 km/năm, lốp có thể bị lão hóa trước khi mòn quá mức.
Tổng Giám đốc công ty Safety Research & Strategies đã có nhiều nghiên cứu về lốp, ông Sean Kane cho biết. “Nếu bạn mang một mẫu cao su tổng hợp, tác dụng lực vào nó trong một thời gian dài, bạn sẽ thấy xuất hiện các vết nứt”.
Về cơ bản quá trình trên cũng xảy ra tương tự trên lốp được bơm căng. Vết rạn nứt có thể xuất hiện trên bề mặt, hoặc bên trong lốp, cao su tách khỏi lớp vải bố và lớp dây thép chịu lực. Nhiệt độ và ứng suất cao sẽ làm tăng tốc độ lão hóa của lốp. Để chống lại quá trình hóa già, các nhà sản xuất lốp thường bổ sung một số chất vào trong cao su, tuy nhiên nó chỉ làm chậm chứ không thể loại bỏ hoàn toàn hiện tượng lão hóa.
Theo Edmunds, các hãng xe, công ty sản xuất lốp hay nhà sản xuất cao su lại đưa ra những khuyến cáo khác nhau về tuổi thọ lốp. Ngay cả Ủy ban an toàn giao thông quốc gia Mỹ ((NHTSA) cũng không có khuyến cáo về vấn đề thay lốp. Nissan và Mercedes tư vấn cho khác hàng rằng nên thay lốp sau 6 năm sử dụng cho dù lớp hoa lốp chưa mòn quá mức. Hai hãng sản xuất lốp, Continental and Michelin cho biết một chiếc lốp có thể được sử dụng trong 10, và người sử dụng nên kiểm tra lốp sau 5 năm. Còn hiệp hội các nhà sản xuất cao su lại cho biết, không thể đánh giá được khi nào cần thây lốp. Vì chất lượng lốp phụ thuộc vào nhiều yếu tố, nhiệt độ, điều kiện bảo quản, điều kiện sử dụng.
 |
| Cần thay lốp khi thay ta-lông mòn đến vấu nằm trong rãnh hoặc lốp xuất hiện nhiều vết rạn nứt lớn, mặt bên phồng không đều. |
Nghiên cứu của NHTSA từng chỉ ra rằng, quá trình lốp lão hóa diễn ra nhanh hơn trong điều kiện khí nóng, nhiều ánh nắng, hoặc khí hậu vùng ven biển. Cho dù không làm việc thật sự, nhưng bánh xe dự phòng vẫn bị lão hóa. Trên xe tải, chúng thường đặt ở dưới gầm xe, tiếp xúc với bụi bẩn và nhiều yếu tố bên ngoài khác.
Dan Zielinski một quan chức cao cấp của hiệp hội sản xuất cao su Mỹ so sánh, việc đặt lốp dự phòng trong hòm kín, giống như để nó trong “cái lò nướng”.
 |
| Lốp bị nứt là dấu hiệu cho thấy lớp cao su đã bị thoái hóa. Ảnh: Evnut. |
Theo ông Doug Gervin giám đốc bán hàng của hãng lốp Michelin, lốp dự phòng thường không tiếp xúc với ánh sáng ban ngày. Nhưng nếu lốp đã được bơm căng và được lắp vào bánh xe thì xét về mặt kỹ thuật bảo dưỡng thì nó đã sử dụng, dù bánh xe đó chưa một lần làm việc.
Lốp đặt trong gara, chưa lắp vào vành sẽ có tốt độ lão hóa chậm hơn lốp dự vòng, đã có la-zăng và bơm đầy hơi. Điều kiện sử dụng khác nhau ảnh hưởng đến độ mòn ta-lông khác nhau. Hiển nhiên những xe chỉ sử dụng vào dịp cuối tuần, hoa lốp sẽ mới hơn các xe chạy thường xuyên. Gervin khuyến cáo, biện pháp tốt nhất sử dụng lốp bền là duy trì áp suất lốp theo đúng khuyến cáo của nhà sản xuất, thường xuyên quay bánh xe nếu xe ít sử dụng, và nên tiến hành kiểm tra định kỳ.
 |
| 4 ký tự cuối cùng cho biết thời điểm sản xuất lốp. Ví dụ, trên hình 4202 tức là lốp được sản xuất vào tuần thứ 42 của năm 2002. |
Theo quy định của Bộ giao thông Mỹ, với các loại lốp được sản xuất sau năm 2000 ở mặt bên của lốp thường có một chuỗi ký tự ở sau ký hiệu “DOT”, trong đó 4 số cuối chỉ thời điểm sản xuất lốp. Hai số cuối chỉ năm sản xuất, 2 số đầu chỉ thứ tự tuần sản xuất trong năm. Ví dụ, nếu trên lốp ghi 4202 có nghĩ rằng chiếc lốp này được sản xuất vào tuần thứ 42 của năm 2002.
Để đưa ra quyết định đúng đắn khi nào cần thay lốp, ngoài việc dựa độ mòn của ta-lông và tuổi lốp, lái xe cần kiểm tra kỹ bằng mắt. Vết nứt chân chim, sợi bố bật khỏi lớp cao sau, hay lốp bị phồng không đều là những dấu hiệu cho biết chất lượng cao su đã kém, bạn nên thay chúng.
Thế Hoàng